Македонски центар за меѓународна соработка - МЦМС

Автори: Даниел Станоески, Снежна Камиловска Трповска
Датум: Јалу 2024
PDF: From_Silence_to_Strength_Country_Report_for_North_Macedonia.pdf

SLAPP (Strategic Lawsuits Against Public Participation) или стратешки тужби против јавно учество се правни постапки кои се користат за заплашување и замолчување на критичари преку оптоварување со судски трошоци и долготрајни процеси. Овие тужби најчесто ги поднесуваат моќни поединци или организации против новинари, активисти или граѓани кои изразуваат критички ставови за прашања од јавен интерес. Целта на SLAPP тужбите не е да се добие правда, туку да се цензурира, заплаши и замолчи критиката.

Овој извештај открива загрижувачки тренд на зголемување на стратешките тужби против јавното учество (SLAPP) во Северна Македонија. Клучни наоди вклучуваат:

• Северна Македонија има 0,29 SLAPP случаи на 100.000 жители, што ја става меѓу 10-те земји со највисока стапка во Европа.
• Здружението на новинари на Македонија (ЗНМ) забележало двојно повеќе тужби за навреда и клевета во 2022 година во споредба со 2021.
• Најчести цели на SLAPP тужбите се новинари, медиуми, уредници, активисти и невладини организации.
• Тактиките вклучуваат барање високи отштети, привремени мерки за забрана на објавување и агресивни правни закани.

Извештајот истакнува дека во Северна Македонија нема посебна анти-SLAPP регулатива, што ги остава тужените без соодветна заштита. Експертите препорачуваат:

• Воведување специјализирани судии и оддели за случаи на клевета и навреда
• Зајакнување на едукацијата за судиите за практиката на Европскиот суд за човекови права
• Подобрување на законската рамка за рано отфрлање на SLAPP тужби
• Зголемување на јавната свест за штетните ефекти на SLAPP врз слободата на изразување

Извештајот повикува на поголема поддршка за жртвите на SLAPP, вклучувајќи правна и финансиска помош, како и психолошка поддршка. Исто така, се нагласува потребата од поголема транспарентност и воведување јавен регистар на SLAPP случаи.