Македонски центар за меѓународна соработка - МЦМС

Правото за учество во спорт е признаено основно човеково право и e во тесна поврзаност со остварувањето на основните права од образование, здравје, животен стандард, детски права, права на лицата со попреченост итн. Обврската за обезбедување на еднакво учество на девојките и жените во процесите на одлучување во низа на стретешки области вклучително и спортските политики е јасно истакната во низа меѓународни документи и политики. И покрај сите јасни и долгорочни заложби за еднакво вклучување во спортските политики, женскиот спорт во Северна Македонија и понатаму останува маргинализиран. Еден од најголемите предизвици со кои се соочуваме денес е недоволната застапеност на жени на раководни позиции во спортот во Северна Македонија.

Во ситуација кога имаме ново министерство делегирано само за спорт со повеќекратко зголемување на буџетските средства за разлика од претходната Агенција за млади и спорт, вреди да се запрашаме дали и како жените се застапени на раководни позиции во спортските организации во Северна Македонија? И за жал, одговорите кои ги добивме со податоците од основната студија „Родова еднаквост и инклузивност во спортот во Северна Македонија“ укажуваат дека жените остануваат на маргините во спортското одлучување. За жал, и со засебно министерство и со повеќекратно зголемување на средствата, жените се надвор од процесите на одлучување во спортот и без јасни идни планови и напори за подобрување на состојбата. 

Застапеност на жените на позиции на одлучување во спортот

Имено, од спортските организации кои одговорија на анкетниот прашалник (30/60), само 4, односно 13% имаат за претседателки жени, а во 87% од случаевите претседатели се мажи. Додека во 5 (17%) од организациите на позицијата генерален секретар се наоѓа жена, во остатокот (83%) од случаевите генерални секретари се мажи. Во однос на родовата застапеност на членовите на генералното собрание на организациите може да се увиди значајно голема застапеност на мажите од 83%, од кои 10% се мажи со попреченост, наспроти само 17% жени, од кои 3% жени со попреченост.

Оваа голема разлика меѓу мажите и жените не само што го ограничува придонесот на жените во стратешки одлуки во спортскиот сектор, туку создава и средина каде што потребите и интересите на жените спортистки, од национално па надолу на локално ниво, се игнорирани или маргинализирани. Причините за недоволната застапеност на жените на лидерските позиции во спортотските организации може да се објасни со преовладувачките маскулинизирани спортски услови и стереотипните родови улоги, но исто така и со родово слепи институционални норми и процедури. Со што континуирано сме сведоци на продлабочување на нееднаквостите, попречувајќи го прогресот кон инклузивен и фер спортски систем за сите.

Иста е сликата со родовата дистрибуција и кај лицата кои се вработени во спортските организации со полно работно време. Повторно имаме доминација на мажите, но и на значајно ниска застапеност на лицата со попреченост. Оттука, само 1% од вработените лица се мажи со попреченост и ниту една жена, наспроти мажите без попреченост кои сочинуваат 61% и жените со 38%.

Политики на еднаквост во спортските организации  

Ги прашавме спортските организации и федерации дали воспоставуваат внатрешни политики за еднаквост и одговорите упатуваат дека овие политики се подготвуваат но тие остануваат само парче хартија без видлива имплементација. При тоа знаејќи дека токму креирањето и спроведувањето на внатрешни политики за родова еднаквост се клучни бидејќи тие ја поставуваат основата за промена и промовираат праведност, инклузивност и долгорочен развој на сите нивоа во спортот.

Според одговорите, повеќе од три четвртини од организациите (76,7%) тврдат дека родовата еднаквост е дел од нивните стратегии, дел од нив (26,7%) ја имаат вградено во статутите, а имплементацијата најчесто е делумна или воопшто не се спроведува. Политики за вклучување на лица со попреченост речиси и да нема, а квоти за родова застапеност постојат во само 13% од организациите.

Од истражувањето произлезе дека, постојната нормативна рамка во областа на спортот е значително несензитивна во однос на родовите прашања и попреченоста, и не е усогласена со начелата на еднаквост и недискриминација. А дополнителна отежителна околност е тоа што иако постои законската обврска за собирање и обработка на родово сегрегирани податоци низ интерсекциска призма, тоа не се спроведува во пракса, што дополнително ја отежнува процената на состојбата и изработката на соодветни политики.

Бариери со кои се соочуваат жените во спортот

Нашето истражување открива и длабоки структурни и културни бариери кои ги одвраќаат жените од активно вклучување во спортот. Жените често не се охрабрени да се пријават за лидерски позиции, бидејќи спортот сè уште се перцепира како простор за мажи. Недостигот на јавни повици за избор на раководни тела, ограничените можности за професионален развој, како и ниската родова сензитивност во спортските институции, создаваат дополнителни пречки. Жените спортистки, според основната студија, добиваат значително помала финансиска поддршка во однос на машките колеги.

Истражувањето ја нагласува и двојната дискриминација со која се соочуваат жените со попреченост имајќи ограничен пристап до инфраструктура, ресурси и учество во спортот. Недостигот на податоци за нив само ја продлабочува нивната невидливост. Подолу на инфографикот може да ги прочитате изјавите од спортистките од нивното лично искуство: